Çek Mağduru

 Çekini ödemeyen hapse girmeli mi?

Sabah evden çıkar çıkmaz ilk işim Şevket Ağabey'i (Sürek) aramak oldu. Referans'ta dün (perşembe) yayımlanan ödenmeyen çeklerle ilgili yazısı çok hoşuma gittiği için kendisini kutlamak istedim.
Aslına bakarsanız bu ödenmeyen çekler konusunda bu günlerde ortalık tam toz duman oldu! Kendi çapında ufak bir fırtına kopuyor. İki güçlü lobi karşı karşıya geldi. Aslında birine lobi değil de "küçük çıkar grubu" desek daha iyi olur.
O küçük çıkar grubu, imzaladıkları çekleri ödenmediği/ödenemediği için hapse girmiş ya da hapse girme tehdidi altında olanlardan oluşuyor (benim bu durumda olan tanıdıklarım da var).
Lobi ise (söylenenler doğru ise) bankalarmış.
Asıl tartışma, ödenmeyen çekler nedeniyle hapis cezası verilip verilemeyeceği üzerinde yoğunlaşıyor. Dedikodulara bakılırsa çek veren kurum olan bankalar, ödenmeyen çekler konusunda hapis cezasının kalkmasına karşıymış. Dedik ya, "dedikodu". Bankaların hiçbir biçimde böyle bir resmi görüşleri yok.
Ödenmemiş çek sahiplerinden ise buna çok şiddetli itiraz geliyor. Bunun da bazı nedenleri var:

1) Ekonomik bir suça hapis cezası verilmesinin uygar ülke hukuk sistemlerinde yeri olmadığı söyleniyor. (Peki "görüldüğünde ödenmesi" gereken çeklerin vadesinin olması uygar ülke hukuklarında var mı? Batılı ülkelerde sadece bankada olan paranın aktarımı/transferi için çek kesilmez mi?)

2) Aynı durumda olan kişilere farklı uygulama olduğu öne sürülüyor. Yani ödenmemiş çeki olanlardan bazıları hapse giderken bazıları ya kaçıyor ve polis de peşine ciddi anlamda düşmüyor ya da farklı bir mahkeme hapis cezası vermiyor.

3) Ödenmemiş çeki olanlar kendilerini "çek mağduru" olarak tanımlıyor. Çünkü (onlara göre), kestikleri çekleri ödeyememelerinin en önemli nedeni, kendilerine verilen çeklerin karşılıksız çıkması. Yani "çek mağdurları" diyesiler ki, "eğer ben başkalarından olan alacaklarımı/çeklerimi zamanında tahsil edebilseydim kendi çekimi valla billa öderdim."

4) "Çek mağdurlarının" bir diğer savı da ödenmeyen çeklerinin ödenmesi ile ilgili. "Biz hapisteyken nasıl olacak da para kazanacağız? Halbuki dışarıda olsak çalışırız ve karınca kararınca borcumuzu öderiz."

Şevket Ağabey zaten bu "çek mağduru" sözüne çok kızmış. "Kardeşim benim tanıdığım işadamlarının da bazı çekleri ödenmedi. Yani sattıkları malların bedelini tahsil edemediler. Hukuki bir yaptırım da sağlanamıyor. Çeki ödemeyen kötü niyetli olmayabilir ama sonuçta asıl mağdur olan parasını alamayan değil midir?" diyor.
Vallahi Şevket Ağabey çok haklı. Şevket Ağabey daha da ileri giderek çek mağduru tanımlaması konusunda şu yorumları da yapıyor:
"Sorumlu bir işadamı piyasa gerçeklerini bilmek ve bu sorunlara karşı hazırlıklı olmak zorundadır. Bu hazırlıklı olma çabası içerisinde ona verilen çekin ödenmeyebileceği ve o zaman onun da çekini ödeyemeyeceği gerçeği hep vardır. Bu nedenle hiçbir işadamı 'Bana olan çeklerini ödemediler, ben de çekimi ödeyemedim' dememelidir. Bu olasılığı dikkate alarak hazırlıklı olmalıdır.
Ekonominin krizlere girdiği dönemlerde daha da artan bu sorumluluklar paralelinde şekillenemeyen işadamı, çek sorunlarıyla ve hapis cezalarıyla karşı karşıya kalacağını bilmek zorundadır.
Ayağını yorganına göre uzatmak atasözünden yola çıkarak tertibini, ticari hareketlerini bu paralelde yapmak zorundadır."
Ne kadar da doğru bir yorum değil mi?
Yine de eminiz ki bu tartışma çok sürecek ve bu çorba daha çok su kaldıracaktır. Ama çeklerle ilgili bir düzenleme yapılırken unutulmaması gereken en önemli gerçek, Türkiye'deki "dejenere edilmiş (vadeli) çek sisteminin" ekonomiye çok ciddi bir akışkanlık ve likidite sağladığıdır. Eğer teminatsız kredi anlamına gelen vadeli çek olmasa ya da çekin (hapis cezası tehdidinden kaynaklanan) ödeme garantisi olmasa, ekonomimin damarları ciddi anlamda tıkanır.

13.11.2009
Ertuğ Yaşar